Izvještaj o rezultatima eksperimenata gnojenja Mljetskog jezera novim postupkom

Sažetak

      U toku našeg rada u znatnoj mjeri se uspjelo postići postavljeni cilj: gnojenjem na jeftiniji način, praktično upotrebom samoga fosfatnog gnojiva, postizavanje višestrukog povećanja organske proizvodnje u je­dnom morskom zalivu. Rad je vršen na Mljetskim jezerima.

     Novom i povoljnom metodom raspršivanja postizava se dobro otapa­nje superfosfatnoga P u moru. Čistoga P je dodano oko 37,7 P-PO₄ mg/t vode u Mljetskom jezeru ili oko 117 kg superfosfata po ha jezera.

      Potanko je dat opis novog postupka gnojenja vodenih tijela.

      U ovom pokusu potvrđena je točnost sheme kruženja hranjivih tvari: u određenim uslovima, koji su ispunjeni u Velikom Mljetskom jezeru i malene količine P izazvat će odnosno pojačati eutrofiziranje ovog mor­skog zaliva i odatle proizvesti osiromašenje kisikom u dubokim slojevima bazena ljeti 1954. i zimi 1954./55. g.

       Iznesene su indicije, koje upućuju na to, da je 1954. g. došlo do aktiviziranja fosfata iz sedimenata u dijelu Mljetskog jezera, kao posljedica gnojenja jezera.

        Na temelju iznesenih argumenata sa znatnom vjerojatnošću se za­ključuje mogućnost, da je u toku eksperimenata uspjelo aktivizirati i atmosferski dušik, dodavanjem fosfata, kiselinskog zemljinog ekstrakta i još nekih soli teških metala. U najmanju ruku efekt velikog povećanja proizvodnje u jezeru je postigenut, takoreći, bez dodavanja N soli, točnije sa oko ⅟₄₅-inom količine, koju su upotrebili u škotskim eksperimentima.

       Dobivena je evidencija, da se dio dodanog fosfata zadržava na pognojenom području, gdje biva vezan na organizme i detritus, odakle se opet slijedeće godine regenerira i pojavljuje u otopini.

      U toku ljeta 1954. god. došlo je do osiromašenja kisika u dubinskom sloju vode uslijed visoke proizvodnje u pognojenom jezeru. Taj proces je išao negdje do potpunog nestanka O₂ u vodi i do pojave H₂S u vodi jezera. Isto tako je ljeti 1954. neposredno blizu sloja proizvodnje u području jezera došlo i do velikih nagomilavanja kisika, do prezasićenja od 198,3%, ili 216,2% O₂, također uslijed povećanja proizvodnje. Ovakve dvije pojave ranije nisu bile poznate u Velikom jezeru.

       Iz podataka gomilanja, odnosno potroška kisika u dubljim slojevima izlazi, da je kao posljedica gnojenja bila povećana biljna proizvodnja u raznim dijelovima jezera za 6 puta.

       Gnojenje je uz znatne oscilacije povoljno uplivalo na povećanje gu­stoće fitoplanktonske populacije posebno ljeti. Maksimalne nađene vri­jednosti broja fitoplanktonskih stanica za Veliko jezero u razdoblju od srpnja do studenoga su gnojenjem povećane i do 30 puta.

       Utvrđeno je veoma znatno i izrazito povećanje gustoće biljnog bentosa posebno cianoficea i bentoskih diatomea poslije gnojenja.

      Iz dobivenih podataka proizlazi da se upotrebljeni način gnojenja može upotrebiti kao sredstvo za uklanjanje ljetne stagnacije u biljnoj proizvodnji, u najmanju ruku, u sličnim mediteranskim morskim ba­zenima.

      Nije utvrđeno povećanje populacije zooplanktonata uslijed gnojenja jezera.

     Kao posljedica znatne eutrofizacije poslije početka fosfatnog gnojenji Velikog jezera znatno se smanjila prozirnost vode jezera.

     Utvrđeno je, da je u pognojenom Mljetskom jezeru 1954. g. prirast kamenica u dužini bio 4,2 puta veći, nego li ranijih godina prije gnojenja jezera. Prirast kamenica u težinu je bio prosječno 26,0 gr po komadu na godinu viši u pognojenom jezeru nad onim u nepognojenom jezeru, a brzina rastenja (u težinu) je bila 5,0 puta veća nego li u nepognojenom jezeru.

      Utvrđeno je, da u pognojenom jezeru 1954. g. smanjeno ugibanje kamenica u kulturama. Izneseno je mišljenje, da se smanjenje mortaliteta može smatrati općenitim znakom poboljšanja prilika.

      Nadalje gustoća populacije riblje mlađi je porasla na pr. trlje i ga­vuni. Odrasla riba je dobila na masnoći kao cipli, arbuni ili trlje.

       Pognojeni morski zaliv uspijeva privlačiti izvana i odraslu ribu, kao što je to bukva ili inćun u većoj mjeri nego li prije. Utvrđeno je, da su u Mljetsko jezero 1954. g. ušle i veće količine srdela.

       Iz svega se izvodi zaključak, da je izvedivo gnojenje zatvorenijih morskih zaliva srodnih Mljetskim jezerima na upotrebljeni način i da ono djeluje povoljno na umnažanje, rast i održanje školjkaša, riba i drugih organizama u pognojenom području.