Raspodjela oblika fosfora u sedimentima ispod uzgajališta tuna u srednjem Jadranu (Hrvatska)

Sažetak

        U ovom su radu istraživani oblici fosfora u sedimentu sa dva uzgajališta tuna smještenih u uvalama Grška i Smrka (otok Brač). Istraživanja su provedena u svakoj uvali na dvije postaje unutar zone uzgoja kao i na kontrolnoj postaji smještenoj u susjednoj uvali bez uzgajališta ribe. Mjerenja su uključivala koncentracije organskog fosfora (OP) i različitih oblika anorganskog fosfora: fosfor vezan u biogenom (P-FD), autigenom (P-AUT) i detritusnom apatitu (P-DET), te fosfor vezan na okside i hidrokside željeza (P-Fe). U odnosu na prethodne analize fosfora u sedimentu Jadrana, primijenjena je dodatna ekstrakcija u određivanju OP. U sedimentu su određeni i granulometrijski sastav, sadržaj organske tvari (OM), karbonata, (CA), organskog ugljika (C-ORG), i ukupnog dušika (N-TOT), kao i redoks potencijal da bi se ispitala povezanost između oblika fosfora i navedenih fizikalno kemijskih parametara.
           Rezultati su pokazali da su koncentracije ukupnog fosfora (TP) u sedimentu ispod kaveza ribe povišene i do 6 puta u odnosu na postaje u zoni uzgajališta i na kontrolnu postaju. Sekvencijalna analiza anorganskog fosfora ukazala je na povišene koncentracije P-FD, P-AUT i P-Fe ispod kaveza u usporedbi s ostalim sedimentima. Izračunati udjeli svakog oblika fosfora u TP na svim postajama su bili: P-FD (41%), P-Fe (32%), P-AUT (25%), P-ORG (1%) i P-DET (1%).U usporedbi sa prethodnim rezultatima istraživanja sedimenata pod antropogenim utjecajem u srednjem Jadranu, ustanovljeni su viši udjeli P-FD i P-AUT frakcije, kao i niži udjeli P-ORG. Izmijenjeni odnosi udjela P-AUT i P-ORG su rezultat primjene različite tehnike u ekstrakciji sedimenta. Iz vertikalnih su profila P-FD, P-Fe i P-AUT oblika bile vidljive povišene koncentracije u površinskom sloju (0-1cm) sedimenta ispod kaveza koje se mogu pripisati utjecaju rada uzgajališta. Redoks-potencijal sedimenta ispod kaveza je bio konstantno negativniji nego na kontrolnoj postaji što upućuje na pojačani unos organske tvari sa uzgajališta i njenu razgradnju u anoksičnim uvjetima. Molarni omjeri C-ORG/TP i C-ORG/N-TOT su bili značajno niži u sedimentu ispod kaveza u odnosu na kontrolnu postaju zbog pojačanog unosa P i dušikovih vrsta kao i zbog brze razgradnje organske tvari unesene u sediment.
          Korelacijskom Spearman analizom svih istraživanih parametara je ustanovljena povezanost između oblika P, N-TOT, sitno-zrnatog sedimenta i sadržaja organske tvari koja se može objasniti povišenim unosom dušika i fosfora u organskoj tvari iz vodenog stupca. Odsutnost uobičajene korelacije između C-ORG i OM je zbog relativno brzog uklanjanja ugljika iz sedimenta ispod kaveza.